Veranderprocessen in organisaties beginnen vaak met veel energie en enthousiasme. De doelen zijn helder: zo is het nu en daar willen we naar toe. Een apart projectteam gaat het regelen. Let’s go! Soms is een paar maanden later het effect inderdaad zichtbaar, maar veel vaker is het enthousiasme opgedroogd en de beoogde verandering een van de vele ‘lopende zaken’ geworden. Wat is er onderweg gebeurd? Welk deel van de organisatie – vitaliteit, intentie, relatie, materie – heeft te weinig aandacht gehad?
Het succes van organisaties staat of valt met de ontwikkeling van de mensen die er werken. En met mens bedoel ik dat wezen van botten, vlees en bloed, van emoties en ondoorgrondelijke gevoelens, van mentale structuren, gedreven door intenties en intuïtie. De ‘hele mensch’, die gelukkig steeds vaker voor vol wordt aangezien, ook in maatschappelijke en bedrijfsmatige context. Soms zelfs op het ironische af: mijn zorgverzekeraar bood me gister een energiecoach aan voor een goede balans in mijn mentale, fysieke, spirituele en emotionele gezondheid, met als doel ‘optimaal te presteren’. Het eigenlijke doel was van mijlenver zichtbaar – minder kosten voor hen – maar evengoed: ik zou er niet slechter van geworden zijn.
Als we op de juiste wijze aandacht besteden aan de hele mens, dan verschijnt logischerwijs ook de hele organisatie in beeld. De ontwikkeling van organisaties vindt plaats op vier velden, die overeenkomen met de vier gebieden waarmee we menselijke gezondheid associëren:
- Vitaliteit (spiritueel); het veld van potentie, mogelijkheden. Wat wil gebeuren?
- Intentie (mentaal); vertaling van potentie naar visie. Hoe willen wij ermee omgaan?
- Relatie (emotioneel): visie en creatie in relatie brengen. Hoe zetten we dit in beweging?
- Materie (fysiek): materialiseren en realiseren van de creatie. Wat hebben we nodig om dit voor elkaar te krijgen?
Wanneer een van de vier velden vergeten of overgeslagen wordt, ontstaan er op dat vlak vanzelf blokkades. In het ergste geval raakt een organisatie uiteindelijk ongevoelig voor iedere vorm van beweging en is dan alleen nog met zichzelf bezig.
Als wij als Changemakers veranderprocessen begeleiden, houden we steeds in de gaten waar de ontwikkel-energie zit en wat de volgende natuurlijke stap is. Bij een bouwbedrijf bijvoorbeeld werkten we eerst met een leiderschapstraining aan de onderlinge relaties (Relatie), waardoor het nu wél mogelijk is om gezamenlijk een nieuwe missie (Intentie) te formuleren en uit te dragen. Bij een gemeente verzorgden we trainingen Spiral Dynamics, waardoor mensen nu beter toegerust zijn en zich vrijer voelen om interne cultuur te adresseren (Relationeel). Daardoor ontstond de behoefte meer projectmatig te werken (Materie) en aandacht te besteden aan opdrachtgeverschap en de koers (Intentie). We doen dus stap voor stap wat nodig is, met steeds de hele organisatie in gedachten.
Soms lukt het niet, of slechts gedeeltelijk. Bij een universiteit zorgden we voor professionalisering van project- en programmamanagement (Materie), met als doel ook te werken aan de missie (Intentie). De inzet en betrokkenheid was stevig, maar het bestuur was niet bereid zelf te veranderen, waardoor de rest van het team ook de bestaande routines bleef handhaven (Relatie en Materie).
In de praktijk blijkt Spiral Dynamics goed gereedschap om vanuit de vier velden een organisatie te ontwikkelen. Dit model geeft taal aan het niet-altijd-grijpbare en beschrijft hoe verandering werkt. De acht waardesystemen laten zien hoe persoonlijke, organisatorische en maatschappelijke ontwikkeling continu in wisselwerking met elkaar zijn:
- Het Vitaliteit-veld vraagt om een aanpak die energetisch ruimte en vertrouwen biedt;
- het Intentie-veld vraagt om leiderschap en visie;
- het Relatie-veld vergt kennis van drijfveren van mensen en het kunnen werken met onderstroom;
- en het Materie-veld vereist een proces van verandering met navolgbare stappen en meetbare resultaten.
Door de hele mens te zien, ontstaat aandacht voor de hele organisatie (bottom up) en andersom doet het ontwikkelen van alle velden van een organisatie recht aan de complete mens (top down). Die wisselwerking voorkomt stranden.
Wil je leren hoe je een vastgelopen veranderproces weer in beweging krijgt? Neem contact op met Synnervate. Eerst meer lezen over dit onderwerp? In mijn vorige blog beschrijf ik hoe organisaties vaak wel de Ability for Change organiseren, maar nog worstelen met de Agility for Change.