Nu we net afscheid hebben genomen van het oude jaar en het nieuwe jaar verwelkomen: een korte reflectie op “het oude tegenover het nieuwe”
Oud is fout en nieuw is goed
In één van zijn recente boeken beschrijft Ken Wilber dat veel visies op een duurzame samenleving het oude tegenover het nieuwe zetten. Alles wat er fout gaat, de huidige duurzaamheidsproblemen, zoals klimaatverandering, de achteruitgang van biodiversiteit en sociale ongelijkheid, wordt toegeschreven aan het oude. En al het goede en alle oplossingen worden gezocht in het nieuwe.
Het oude is analytisch, patriarchaal, rationeel, deterministisch, mannelijk, exclusief, gedreven door efficiëntie, markt-gedreven, economisch, groei, mechanistisch, hiërarchisch en gefragmenteerd. Bij het nieuwe worden woorden gebruikt als inclusief, mens-gedreven, genoeg, proces-georiënteerd, vrouwelijk, partnership, holistisch, integratief, adaptief, ecologie, voelen boven denken, gelijkheid, harmonie, gaia, vanuit het hart. Neem bijvoorbeeld het publieke debat over de zorg. Veelal zijn daarin alle managers geldwolven, alle systemen bureaucratisch en moeten we dus relaties in plaats van regels, en meer handen aan het bed in plaats van efficientie.
Een kleurige taart met lagen
Wilber beargumenteert dat een meer genuanceerde, gelaagde manier van kijken behulpzamer kan zijn. Een manier van kijken die je ook ziet als je met een Spiral Dynamics-bril kijkt. Dan zie je dat onze maatschappij al zo’n viertal vergelijkbare overgangen van het oude naar het nieuwe heeft ondergaan. De huidige overgang van modern naar post-modern is ‘gewoon’ de volgende laag bovenop een gelaagde taart die er al is.
Spiral Dynamics stelt dat een nieuwe laag ontstaat als antwoord op problemen die zijn veroorzaakt door een vorige laag. Het principe van ‘transcend and include’ gaat dan ook in werking. Dat betekent dat de nieuwe laag niet alleen de vorige laag overstijgt, maar ook de waarde van vorige lagen erkent en de kern ervan meeneemt in de oplossingen voor de problemen die spelen.
Nieuwe (in)vulling van de duurzame samenleving
Hoe zouden initiatieven rond duurzaamheid eruit zien als ze niet denken vanuit oud versus nieuw maar vanuit deze gelaagde taart, waarbij iedere laag zijn eigen functie en zijn eigen smaak heeft?
Dan zouden we een meer mens-gerichte zorg ontwikkelen én ook de waarde van efficiency en analyse daarin meenemen. Dan gaat het om de transitie naar een duurzame, meer waarde-gedreven samenleving met daarin óók de resultaatgerichte kracht van de moderne markt-economie, de helderheid van de juiste structuren en de systemen, ruimte voor individuele lef en daadkracht en zorg voor geborgenheid en veiligheid van ieders directe omgeving.
In ons werk rond het duurzaamheidsbeleid in de gemeente Zeewolde (zie de klantvraag hiernaast) hebben wij daar onlangs weer ervaring mee opgedaan.
Die ervaring smaakte in ieder geval naar meer!