Mijn wereldbeeld klopt. Ik zie mezelf als ruimdenkend, ruimhartig en ik gun iedereen het beste. De meeste mensen om mij heen zijn net als ik. Noem het een ‘bubbel’ – ik vind het er goed toeven. Daarom zie ik het als mijn taak om mensen met een ander wereldbeeld te overtuigen van de mijne en ze te wijzen op de gebreken van hun eigen ‘bubbel.’ Ze begrijpen gewoon nog niet precies hoe het werkt. Hoe de hazen lopen zeg maar. In eerste instantie probeer ik dat op neutrale toon te doen, maar dat werkt niet altijd. En daarom val ik mensen met andere meningen ook wel eens af en schoffeer ik ze soms, anders kan ik immers niet tot ze doordringen. Het einddoel – iedereen in mijn bubbel – bereik ik meestal niet. Jammer, want de wereld zou er enorm van opknappen. Geloof me.
Bovenstaande gedachtenstroom verzin ik niet. In mijn werk als organisatieontwikkelaar, teamcoach en Spiral Dynamics-expert ervaar ik dagelijks dat mensen veel energie steken in elkaar overtuigen van de eigen visie, normen en waarden (in termen van Spiral Dynamics: waardesystemen). Het accepteren van andermans waarheid en die laten bestaan naast de eigen opvattingen, is niet makkelijk. Net als het leren waarderen van de nieuwe informatie die erin schuilt. Ik ben zelf geen uitzondering op die regel, al ben ik me bewust van de onderliggende mechanismen.
We zien onszelf als ontwikkelde mensen, die verstandig denken en handelen vanuit ons cognitieve brein (de neocortex / prefrontale kwab). Zodra zich echter iets spannends of uitdagends voordoet – waardoor we ons moeten aanpassen – varen we vaak blind op onze diepgewortelde routines en overlevingsdrang (vanuit het reptielen- of limbische brein). We verdedigen wat we hebben en zien al het nieuwe als bedreigend.
Nu is daar op zich niets mis mee. Elke visie op de werkelijkheid is waardevol en draagt bij aan de complexe puzzel die ‘leven’ heet. Problemen ontstaan wanneer de eerder genoemde bubbels met elkaar willen concurreren; als mensen elkaar gaan overtuigen van het eigen gelijk. Dat lukt niet. Het leidt enkel tot polarisatie.
Neem bijvoorbeeld het immigratievraagstuk. De oplossing is niet óf de grenzen dicht, óf de grenzen helemaal open. Het is ook niet iets er tussen in, maar waarschijnlijk een beetje van alles. Laten we de kapitein die vluchtelingen vervoert dus niet meteen verketteren of bejubelen, maar samen zoeken naar wat ook waar is. Dus ook al ben je tegen immigratie, kun je inzien dat het zinvol is om in bepaalde situaties toch de grenzen open te zetten? Of andersom; wanneer het inderdaad beter is om ‘nee’ te zeggen? Vanuit die benadering ontstaat er ruimte om gezamenlijk de aandacht te richten op de onderliggende vraag: hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen in de eerste plaats niet hoeven te migreren?
Ik wil graag (vanuit mijn eigen bubbel, dat besef ik goed) een oproep doen, ook aan de media: laten we vandaag een punt zetten achter de blame-shame-game. Stoppen met alle episodes van ik-weet-het-beter, jij-ziet-het-fout en ik-ben-onschuldig, jij-hebt-het-gedaan.
Klinkt als goed te doen, toch? Ons reptielen- en limbische brein zal ons echter nog vaak terugfluiten. Als je merkt dat je vanuit jouw bubbel anderen probeert te overtuigen (en het werkt niet), kan het helpen om jezelf deze vragen te stellen:
- Kun je de ander als mens zien met zijn of haar eigen waarde?
- Wat is zijn of haar waarheid?
- Kun je daarin iets waardevols ontdekken?
- En hoe kun je dat zelf gebruiken?
Ware integratie en inclusiviteit beginnen met het bewustzijn en de wil om over je eigen schaduw heen te stappen: weten dat jouw waarheid niet dé (enige) waarheid is én erkennen dat er waarde schuilt in andere opvattingen. We hebben elkaars waarheden namelijk hard nodig om op vernieuwende en innovatieve wijze de hedendaagse complexiteit en uitdagingen aan te gaan.
Dus ja, wees welkom in mijn bubbel, het is hier goed toeven, en vertel me hoe jij naar de wereld kijkt. Dan bezoek ik binnenkort jouw bubbel.
