Jaar: 2020

Naast mij op de bank ligt mijn 3-jarige zoon te slapen. De behoefte om hem te beschermen, met alles wat ik heb, is immens. Tegelijkertijd duiken de doemscenario’s op (van een onleefbare aarde) en vraag ik me af: Hoe dan? Kan ik de niet-duurzame wereld waarin hij opgroeit veranderen? Ik weet dat het antwoord ja is, dat ieder mens een changemaker kan zijn, maar heb dit keer een concrete lijst nodig om mezelf te overtuigen. Ik begin bij de krachten die elk mens bezit.

Eén mens kan iets ontwikkelen waar duizenden mensen baat bij hebben. Eén mens kan een nieuw, gelijkwaardiger systeem ontwerpen. Eén mens kan stoppen de tegenstellingen te benoemen. Eén mens kan de bereidheid ontwikkelen om zich te verplaatsen in het perspectief van een ander mens. Elk mens is autonoom. Elk mens kan zich bewust worden van zijn eigen gedachten, emoties, handelen. En drastisch van richting veranderen als dat nodig is. 

Over die vermogens beschikt iedereen, getuige ook de Corona-crisis. Maar als de wereld complex voelt, vaste waarden aan het verschuiven zijn en alle houvast zoek is, dan is er zoveel beweging dat we alleen nog maar chaos ervaren. En in chaos dreigen we te vervallen in drie oer-reacties: vluchten voor de verandering, vechten voor het oude of bevriezen in de huidige toestand.

Sommigen starten met het bevechten van het oude, om het nieuwe te verkrijgen, zoals Urgenda zo succesvol lijkt te doen. Activisme geeft energie, schudt delen van het systeem wakker, maar alléén activisme bereikt uiteindelijk zelden het einddoel. Op termijn is samenwerken, ook met partijen met ander perspectief dan het jouwe, effectiever. Dan kan er gezamenlijk een nieuw totaalsysteem gebouwd worden, dat het oude model geheel vervangt. Zoals Buckminster Fuller zo mooi verwoordt: “You never change things by fighting the existing reality. To change something, build a new model that makes the existing model obsolete.”

Hoe wenden we die krachten aan? Hoe starten we met dat nieuwe model? Bewustzijn is vaak de eerste stap – met al je zintuigen je gewaar worden van wat er gaande is in en om je heen. Sinds ik me bewust ben van wat het kost om één kilo vlees te produceren, en van wat er met die dieren gebeurt, is mijn koop- en kookgedrag drastisch veranderd. En daardoor de vleesconsumptie in mijn gezin ook. 

Een groter bewustzijn op het werk maakt vaak de roep om zelfsturing groter. En andersom. We willen, vanuit authenticiteit, zelf vorm geven aan ons leven en werk. Daarom is er zoveel vraag naar ontwikkeling (mindfulness, retraites, leiderschapstrainingen, coachingspraktijken, nieuwe organisatievormen, nieuwe onderwijsvormen, etc). Soms vindt die ontwikkeling alleen plaats op mentaal of materieel niveau, maar steeds vaker ook op relationeel en spiritueel niveau. Ons collectieve bewustzijn is aan het veranderen. 

In mijn werk ondersteun ik als changemaker mensen bij het onderzoeken en aanpassen van hun handelen, denken en voelen. Ik help ze bewust te worden van het grotere geheel en hun invloed daarop. Dat is mijn manier om mee te bouwen aan dat nieuwe, duurzamere, meer gelijkwaardige systeem voor samenleven.

Iets lichter sta ik op van de bank. Mijn zoon slaapt ongehinderd door.

Allard de Ranitz werkt, als één van de acht Changemakers, bij Synnervate. Hij gebruikt het model Transition Dynamics om iedere transitie in perspectief te plaatsen, inclusief de competenties en mogelijkheden. Wil je meer weten? Lees de whitepaper De weg naar verandering’ en/of neem contact op met Allard. 

Ik dacht: nu kunnen we de diepte in. De plotselinge stilstand van ons systeem van tikkende tijdbommen, tempo en tijdsdruk stemde me hoopvol. Nu hebben we de tijd, dacht ik, om met ons volle bewustzijn naar onszelf te kijken. Nu kunnen ‘nieuwsgierigheid’ en ‘niet weten’ ook een plek krijgen in de politiek. Drie maanden later is het gekkenhuis alweer aan het warmdraaien, gedreven door lineaire economische groei.

We stellen spoedwetten op om de anderhalve-meter-samenleving te handhaven (terwijl die misschien nog wel slechter voor onze gezondheid is dan het virus zelf) en volgen een dashboard met zeven kenmerken over coronabesmettingen, -testen en -doden. Snel weer controle over de zorgvuldig opgebouwde werkelijkheid! Terug naar ons Fictieve Systeem van Lineaire Economische Groei. Het systeem dat in stand gehouden moet worden, bijna als afleiding van het leven zelf, met als gevolg uitbuiting van de eigen soort en als bijwerking uitputting van het eigen huis. 

Uitputting

Dat is tenminste wat ik zie gebeuren als ik de diepte induik. Ons huidige economische systeem plaatst de mens als een centrale regisseur boven alle andere aspecten op deze planeet. In ons streven naar groei putten we grondstoffen en hulpbronnen uit. Meer is beter. We zijn er ooit mee gestart en vinden het nu moeilijk om onze levensstijl aan te passen en de ontwikkeling van die groei te stoppen. Het zou namelijk betekenen dat we ons meer met sterfte gaan bezighouden. 

Cyclisch ontwikkelen

Denk aan de seizoenen. Onze leefwereld, de aarde, beweegt in een cyclisch ritme. Er bestaan slechts kleine stukjes lineaire groei, afgewisseld met stukjes bestendiging, teloorgang en sterfte. Cyclisch ontwikkelen is de enige manier om te groeien én balans te bewaren.

Lineaire groei gaat altijd ten koste van iets of iemand anders. Als kapitalisten hebben we mensen ‘benut’ als productiemiddel in plaats van ze te beschouwen als een levend wezen. We denken het op te lossen met betere rechten, maar de denkfout zit nog altijd in ons systeem. Het lukt ons niet om gelijke behandeling voor iedereen als uitgangspunt te hanteren, omdat ons systeem van economische groei op ongelijkheid draait. Het risico dat die groei stopt vinden we te groot.

Eén oorzaak

Toch ben ik nog steeds hoopvol. Grote maatschappelijke problemen zoals Covid-19, CO2, uitstervende diersoorten, plastic, armoede, vluchtelingen, racisme hebben volgens mij dezelfde oorsprong: menselijk bewustzijn dat aan de oppervlakte blijft. Onbewust gedrag dus met grote gevolgen. Dát veranderen begint met het bewustzijn wakker maken om te veranderen. 

De diepte in

Alleen dat wat we aankijken, kunnen we echt veranderen. Dus durven we de diepte in te duiken? Blijven kijken als het pijn doet? Ik hoop het. 

Ik denk dat we zouden zien dat duurzaam handelen de aarde minder belast én de uitbraak van virussen vermindert. Dat we geen historie weggooien als we patronen veranderen (in bijvoorbeeld de economie en ons onderwijssysteem), maar juist ervan leren en de waarde borgen voor nieuwe generaties. We zouden zien dat mensen veel verantwoordelijkheid én vrijheid aankunnen, ook zonder controle door een overheid. En ik denk ook dat we onszelf zouden zien zoals we werkelijk zijn. Onderling verbonden wezens die cyclisch leven. Dankzij die groen-blauwe planeet.

Dit is een blog van Allard de Ranitz, Changemaker bij Synnervate.

Nu deze crisis al even duurt, en deze week duidelijk werd dat het einde nog niet in zicht is, ervaar ik een flinke interne tweestrijd. Een deel van mij kan niet wachten alles weer aan te slingeren. Aan de bak wil ik! Een ander deel van mij, ik denk een wijzer deel, sommeert me te verduren, te beschouwen en niet de lessen te missen die nu voor mijn voeten liggen. 

Veel mensen zijn gewend aan een constante stroom van acties en handelingen, die direct een bevredigd gevoel geven. Stilstaan bij de onaangename gevoelens die deze crisis met zich meebrengt, en die als het ware aankijken, is minder vanzelfsprekend. Wij zijn echter heel goed in staat om onszelf te bekijken en te evalueren wat er gebeurt. Welke route geef ik voorrang, nu er tijd is?

Maak ik voor het Universitair Medisch Centrum Groningen, waar ik werk als interim programmamanager, een kant-en-klaar, daadkrachtig plan dat ervoor zorgt dat alle projecten zo snel mogelijk weer draaien? Mijn adrenaline gaat stromen bij de gedachte alleen al. Lekker! Ondertussen weet ik heel goed wat het duurzame antwoord is: eerst verdiepen, eerst beschouwen en de opbrengst delen. De wereld is aan het veranderen. Wij dus ook. 

Ik zou een oproep willen doen aan alle programma- en projectmanagers: neem rustig de tijd voor een evaluatie. Zelf haal ik altijd inspiratie uit de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen. Ik wil namelijk graag programma’s ontwikkelen die een positieve impact hebben op mensen en de maatschappij. Stel jezelf bijvoorbeeld deze vragen: 

✓ Is mijn programma nog hetzelfde als voor de lockdown? Wil ik dat nog wel?

✓ Welke inzichten heb ik zelf gekregen tijdens deze stilte?

✓ Draagt mijn project of programma echt nog bij aan wat de organisatie nu nodig heeft? 

✓ Willen wij een actieve(re) rol spelen in een van de vele maatschappelijke en mondiale transities (klimaat, energie, onderwijs etc.) 

✓ Zo ja, welke rol past bij ons?

Mijn eigen onrust om in actie te komen is niet direct verdwenen. Maar ik weet, en voel, dat nú even wat langer stilstaan ervoor gaat zorgen dat we straks direct vijf stappen in de goede richting zetten. Dat neem ik mee naar de eerstvolgende ZOOMmeeting.

==

Synnervate werkt momenteel samen met opdrachtgevers mee aan het realiseren van deze 9 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen. We begeleiden organisaties bij het vinden van hun rol in maatschappelijke transities. Het is ons favoriete gespreksonderwerp bij de koffie.

.